Autor: Dariusz Borowski.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w artykule 63 przewiduje możliwość składania przez obywateli petycji, wniosków i skarg. W tym przepisie stwierdza się, że każdy ma prawo składać petycje, wnioski, skargi w interesie publicznym, własnym (lub innej osoby za jej zgodą) do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych, w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami. Ponadto przepis ten zawiera upoważnienie do uregulowania w ustawie trybu rozpatrywania petycji.
Pomimo upływu 15 lat, konstytucyjna delegacja do wydania ustawy o petycjach nie została zrealizowana, co należy uznać za poważną lukę prawną. Organizacje pozarządowe od dawna postulowały o skorzystanie z konstytucyjnego upoważnienia do wprowadzenia w życie prawa do składania petycji.
I tak, na podstawie senackiego projektu, 11 lipca 2014 r. Sejm uchwalił ustawę o petycjach. Następnie poparł ją Senat i finalnie podpisał prezydent Bronisław Komorowski. Ponieważ ustawa ta wchodzi w życie po upływie 12 miesięcy od dnia jej ogłoszenia, to już niebawem będzie mógł z niej skorzystać każdy zainteresowany obywatel RP.
Cóż to oznacza na statystycznego Kowalskiego?
Technicznie rzecz ujmując oznacza to nowy i ustandaryzowany sposób komunikacji z organami władzy publicznej. Wbrew pozorom może się okazać, że petycje to szansa na skuteczne narzędzie społecznej partycypacji.
Pełna treść ustawy o petycjach dostępna jest na stronach Senatu Rzeczpospolitej Polskiej. Warto się z nią zapoznać, skorzystać z paru porad , obejrzeć przykładowy formularz petycji oraz listę petycji składanych przez inne jednostki .
USTAWA z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach (Dz. U. z dnia 5 września 2014 r.)
Czym zatem jest petycja?
Petycja to najzwyklejsze pismo z postulatem lub prośbą (skierowane indywidualnie lub zbiorowo) do władzy publicznej, zgodnie z jej kompetencjami. Jest formą bezpośredniego uczestnictwa obywateli w procesie sprawowania władzy
Przepisy konstytucyjne nie wskazują wprost, jakie kwestie mogą być przedmiotem petycji. Z charakteru petycji jako prawa politycznego wynika jednak, iż powinny one dotyczyć szeroko pojętych spraw publicznych. W ten sposób petycja może dotyczyć na przykład budowy placu zabaw, bezpłatnych leków dla emerytów i rencistów, przyznaniu ulg podatkowych wybranym grupom zawodowym etc.
Kto jest adresatem petycji?
Petycje można kierować do wszystkich organów władzy publicznej, do Sejmu i Senatu, premiera, ministra, rady gminy czy powiatu, burmistrza, organizacji lub instytucji społecznych wykonującej zadania publiczne. Postulaty zawarte w petycji muszą być adresowane do podmiotu mającego kompetencje w danej sprawie. Jeżeli adresat ich nie ma, musi ją przesłać do właściwego adresata w ciągu 30 dni (rewelacja!).
Prawidłowo złożona petycja powinna zawierać:
- osoba wnosząca petycję indywidualnie podaje imię i nazwisko; w przypadku petycji zbiorowej, kierowanej np. w imieniu organizacji, stowarzyszenia lub grupy osób, podawana jest nazwa podmiotu. Ponadto udostępniany jest adres do korespondencji: miejscowość z kodem pocztowym, nazwa ulicy z numerem domu i lokalu. Jeżeli podmiotem wnoszącym jest grupa podmiotów warto podać również osobę reprezentującą podmiot.
- wskazanie adresata petycji – zgodnie z jego kompetencjami,
- tytuł petycji, określenie przedmiotu petycji czyli zwięzłą treść i uzasadnienie; wnoszący petycję może dołączyć do niej załączniki w postaci dokumentów,
- istotnym elementem petycji jest złożenie podpisu pod tekstem petycji i jednocześnie pod informacją o dobrowolnym udostępnieniu danych osobowych, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych
Przykładowy formularz ze strony Senatu RP
Anonimy nie są rozpatrywane a petycja musi być podpisana. Jeżeli jest składana listownie to podpisuje ją podmiot wnoszący lub w przypadku grupy podmiotów – osoba je reprezentująca. Jeżeli jest składana za pomocą środków komunikacji elektronicznej to powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym oraz zawierać adres poczty elektronicznej podmiotu wnoszącego petycję. Nawiązuje do tego art 4 pkt 5 rozpatrywanej ustawy. I tu pojawia się pytanie, czy petycje składane przez EPUAP, a zwłaszcza za pomocą profilu zaufanego, spełniają kryterium „bezpiecznego podpisu elektronicznego”. Aby upewnić się, postanowiłem napisać zapytanie do kancelarii Senatu, przy czym ze wstępnej rozmowy telefonicznej wynika, że każdy podpis identyfikujący obywatela w sposób jednoznaczny jest dopuszczalny.
Złożenie petycji jest wolne od wszelakich opłat.
Ale co dalej?
Teraz najsmakowitszy społecznie fragment – adresat petycji zamieszcza na stronie internetowej informację zawierającą skan petycji, datę jej złożenia i – po wyrażeniu zgody (ochrona danych osobowych) – imię i nazwisko albo nazwę autora petycji.
Petycja powinna być rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia jej złożenia. Adresat ma obowiązek poinformować autora petycji – listownie albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej – o sposobie jej rozpatrzenia i o uzasadnieniu.
Dodatkowo – rokrocznie do 30 czerwca, adresat petycji umieszcza na swojej stronie internetowej lub stronie internetowej urzędu go obsługującego zbiorczą informację o petycjach rozpatrzonych w roku poprzednim.
Posłowie.
Rzeczywiste funkcjonowanie instytucji petycji zależeć będzie od stopnia edukacji i świadomości społecznej. Działania informacyjne i edukacyjne powinny być kierowane zarówno do podmiotów uprawnionych do składania petycji w celu upowszechnienia wiedzy i uświadomienia obywatelom ich praw, jak i potencjalnych adresatów petycji.
Tymczasem w najlepsze trwa kampania informacyjna poświęcona petycjom i nowej ustawie. Kancelaria Senatu wspólnie z Instytutem Spraw Publicznych oraz Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich od 20 maja 2015 r prowadzą społeczną kampanię informacyjno-edukacyjną PETYCJA – TWOJE PRAWO. Niech każdy z czytelników sam oceni jej skuteczność, kampania potrwa do listopada 2016 roku.